Ubergastvrij El Salvador, shit-start Nicaragua...

Na het bliksembezoek Honduras was het tijd voor ’n bliksembezoek El Salvador. Na vol een dagje bussen kreeg de Salvadoraanse sfeer me meteen bij aankomst te pakken: achteroverleunend op ’n bankje op ’t plein ’n uur lang de rust, kalmte en vriendelijke mensen in me opgenomen, alvorens toch maar eens een slaapplekje te gaan zoeken. En bij Casa Blanca Luna was ik met een keuken (= koffie!), ruime privekamer, privé-koudwaterdouche, TV, gezamenlijk balkon, zit-zwembadje en een ware vriend van ’n eigenaar helemaal op m’n plek. 2 nachtjes wat meer ‘luxe’ is soms toch wel lekker, en tevens een goeje plek om m’n Honduraanse sigaar op te steken ;-)

Suchitoto was zowiezo ’n plek waar ik wel ff zou kunnen blijven hangen. De Salvadoreñas staan niet voor niets bekend om hun werklust, openheid en vriendelijkheid. Het lijkt erop dat ze de hele dag op ’n stoel ’n beetje vriendelijk zitten te wezen, getuige het feit dat hun stralende glimlach al op mijn gezicht gericht is voordat ik überhaupt hun kant opkijk. Later zou een oude vrouw zelfs de straat oversteken om me een hand te geven en een hele goede reis te wenzen. Wauw! Ja deze plek bevestigt maar weer eens dat de mensen uiteindelijk belangrijker zijn dan de grote toeristische bezienswaardigheden (maar daar was ik na 4 maanden steriel Milton Keynes in de UK wel al van overtuigd). Me helemaal op m’n plek voelend meer Suchitlan, een riviertje 10km verderop en een drooggevallen waterval bezocht. De laatste nacht afgesloten in bar ‘El Necio’ (‘de dwaas’), een linkse bar gerund door ex-guerrilla Jerry. ’N Uitstekende plek om wat meer te weten te komen over de burgeroorlog in de jaren ’80 en nog ’n betere plek om m’n sigaar op te roken. Kon geen beter moment gekozen hebben: stak ‘m net op toen ’n kerel met ‘n warme glimlach (of moet ik dat hier ‘charismatisch’ noemen) de hele geschiedenis uit de doeken deed aan de hand van muurposters. Leef mee:

Z’n verhaal begon in de jaren ’30, toen de autoritaire overheid steeds meer koffiegeld in eigen zak stak zonder naar de arme boeren te luisteren. In januari 1932 leidde Augustin Farabundo Marti, oprichter van de Centraal-Amerikaanse socialistenpartij, een opstand van boeren en indianen. Het leger reageerde door iedereen die er indiaans uitzag of de opstand ondersteunde te vermoorden, inclusief Farabundo Marti. De armoede bleef heersen en in de jaren ’70 nam armoede, landloosheid, werkeloosheid en overbevolking zelfs toe. Politieke linkse en rechtse partijen polariseerden. In 1972 won de Christelijke democratische partij gesteund door een brede coalitie van hervormingsgroepen. Toen z’n overwinning onder de noemer van fraude via een militaire coup werd afgewezen, volgden protesten en guerrilla activiteit. Rechtse partijen reageerden met ‘death squads’: duizenden Salvadoranen werden ontvoerd, gemarteld en vermoord.

In 1979 namen militairen en burgers de overheid over, maar toen beloofde hervormingen uitbleven fuseerden oppositiepartijen samen tot de FMLN (Frente Farabundo Marti para la Liberacion Nacional, vernoemd naar de in de jaren ’30 vermoorde vrijheidsstrijder). Gemotiveerd door de succesvolle revolutie in Nicaragua, werd de eis voor hervormingen sterker. Priester Monsignor Oscar a Romero zette zich in voor de arme mensen maar werd tijdens een mis in de kapel van een kankerziekenhuis doodgeschoten. Een burgeroorlog was onvermijdelijk geworden.
Hoewel na de verkrachting en moord op 4 VS-nonnen in 1980 de militaire steun van de Verenigde Staten afnam, pompte de nieuw verkozen president Reagan enorme bergen geld in het Salvadoraanse overheidsleger uit angst voor uitbreiding van de Russisch-Cubaans gesponsorde Nicaraguaanse socialistische revolutie. In december 1981 executeerde het VS-getrainde Atlacatl bataljon ruim 1000 mannen, vrouwen en kinderen in El Mozote, Morazan (zie foto’s op www.picasaweb.google.com/dennisvoes). 300.000 mensen ontvluchten het land. De extreem-rechtse partij van Major Roberto D’Aubisson kwam in 1982 aan de macht en death squads werden ingezet om agrarische hervormers en handelaren te vermoorden, waarop de FMLN bruggen, stroomlijnen en koffieplantages vernietigden. Uit wantrouwen voor fraude weigerde de FMLN deel te nemen aan de coalities, terwijl de overheid een vredesvoorstel van de FMLN in 1984 weigerde. Hoop op vrede kwam in 1989, toen de FMLN aanbood mee te doen aan democratische verkiezingen. Toen het aanbod genegeerd werd viel de FMLN de hoofdstad aan, waarop het leger 4000 linkse aanhangers vermoordde. In 1990 werd onder VN-begeleide onderhandelingen een mensenrechten-akkoord getekend en de VS-steun aan de death squads nam af. Het geweld nam echter toe in 1991, waarop een VN missie arriveerde en in januari 1992 werd eindelijk een compromis ondertekend: de FMLN werd een oppositiepartij en de overheid stemde in met verschillende hervormingen, inclusief de vervanging van het leger door een burgerpolitie. Land werd herverdeeld en mensenrechtenschendingen zouden onderzocht worden, maar in de praktij werd vooral amnestie door de overheid verleend na ontslag.
De voormalige guerrilla-organisatie transformeerde tot een politieke partij en in 2009 werd Mauricio Funes als leider van de FMLN tot president verkozen, iets waar de enthousiast vertellende kerel zeer verheugd over is. Verbetering kwam al toen. Waar in 2001 een volgens hem waardeloze overheid nog de overstap naar de dollar maakte om enkel de rijkere internationale handelaren te helpen, werd het Salvadoraanse wegennet al sterk verbeterd gedurende de vorige regeringsperiode. Optimistische geluiden onder de FMLN werken de Salvadoranen momenteel hard aan economisch herstel. Het blijft afwachten, maar het feit dat El Salvador inmiddels een van de rijkere landen in Centraal-Amerika is lijkt een goed teken aan de wand.

Met Perquin als volgende doel, een dorpje in het voormalige guerrillagebied dicht bij El Mozote, kreeg ik de geschiedenis nog wat gedetailleerder voorgeschoteld in het revolutiemuseum, een hergeconstrueerd guerrilla-kamp en een bezoek aan het monument in El Mozote alwaar het dodenleger ruim 1000 burgers executeerde. Inmiddels wonen de overgebleven familieleden van de geëxecuteerden samen in een rustgevend dorpje op de plek waar de executies plaatsgevonden hebben. Zo vertelde m’n gids het verhaal van ’n vrouw die nu iets verderop bij het monument woont. Haar kinderen waren al ‘in beslag’ genomen, terwijl ze haar baby uit haar arme rukten om te executeren. Restanten van het gebouwen waar de martelingen plaatsvonden en de dodenopslag staan nog sober overeind. Ik kan de vriendelijke groeten aan mij als ‘gringo’ haast niet begrijpen als deze mensen een dergelijke gruwelijke herinneringen in zich mee moeten dragen…

Veel tijd om alle informatie rustig te verwerken kreeg ik niet. Teruglopend naar m’n hostel nog ff een religieuze presentatie op het plein bijgewoond. Toen 3 vriendelijke pubers mij kwamen vragen of ik Jesus ook in mijn hart had weten te sluiten, besloot ik dat zij met Jesus op onderling respect, normen en waarden doelden zodat ik iig met een eerlijk ja kon antwoorden. Doorpratend legde ik uit dat naar mijn mening in Nederland voldoende mensen Jezus in hun hart hebben zonder het te weten of naar de kerk te gaan, terwijl sommige kerkgangers de weg van Jezus compleet kwijt zijn geraakt. Het glad ijs viel mee: deze zwaargelovige pubers waren het helemaal met me eens, maar sloten toch af met een ‘leef met de bijbel, eet de bijbel’. Typische ontmoetingen…
En niet de laatste van de dag: teruggekomen in het hostel ’n aantal guifitis (dat alcoholische kruidendrankje van de Garifuni’s in noord-Honduras) met een andere gast gedeeld. Na een aantal glazen kwam z’n verhaal uit de doeken dat ie een jaar geleden z’n allerbeste vriend heeft verloren nadat ie besloten had een betere toekomst in de VS te gaan zoeken. Omgekomen in een noord-Mexicaans grensstad heeft hij z’n droom om Mexico te bezoeken van de hand gedaan. Toen hij iets te gulzig m’n guifiti begon weg te werken en met schokkende bewegingen en ogen vol tranen z’n verhaal vertelde, vroeg hij voor de 5e keer of ik toch zeker-weten niet uit de VS kwam. Begrijpelijk heftige en overspannen emoties, maar was ik toch wel ’n beetje opgelucht uiteindelijk veilig in m’n bedje te liggen :P

Vervolgens de reis voortgezet via een stukje zuid-oost Honduras naar Nicaragua. Het land alwaar ik aan de grens meteen vriendelijk werd uitgenodigd om mee te liften in een enorme truck, het land waar ik als vrijwilliger aan de slag zal gaan bij een Miskito-stam in de geïsoleerde jungle in het noord-oosten, het land waar m’n broer en vriendin me komen opzoeken over 2 maandjes, theoretisch het meest veilige land tot nu toe en het land waar ik de komende 3 maanden nog wel zal toeven. Over het vrijwilligersgedeelte: mijn ouders zijn sponsor van een kind alhier via de organisatie PLAN, het voormalige Foster Parents. Het idee is dat mijn ouders brieven e.d. kunnen uitwisselen met de desbetreffende familie maar het sponsorgeld wordt vooral gebruikt voor algemene hulp aan de gehele gemeenschap. Zo hebben ze bijvoorbeeld een rijstveld aangelegd, is er een tuinkas, school en een soort eerstehulppost. Awel, details volgen wel als ik zelf voet op de bodem (of in het water?) zet als eerste buitenlander ooit binnen deze Miskito-community genaamd Sangnilaya. Ben benieuwd…

Maar eerst nog ff 2 daagjes m’n toeristenkaart verlengen en een babbeltje maken op het hoofdkantoor van PLAN in Managua met Freddy, toch leuk kennis te maken na 8 maanden enkel mailverkeer op afstand. Informatie ingewonnen bij het migratiekantoor was ik te voet onderweg naar het nabijgelegen hoofdkantoor Nicaragua van PLAN. De weg vragend aan een voorbijganger op straat legde die kerel uit dat het inderdaad dichtbij was, maar vrij moeilijk te vinden. Het was makkelijker om een taxi te nemen: op dat stukje valt de prijs toch mee en hij moest ook een taxi hebben dus kon me wel helpen. Een van de vele passerende colectivo-taxi’s aangehouden, waar zoals gebruikelijk onderweg nog een derde persoon instapte. Na deze man een vriendelijke hand gegeven te hebben heb ik hen een beetje uitgelegd wat mijn vrijwilligersplannen waren. Blijkbaar vielen deze niet in de smaak, want de taxi stopte om de eerste man uit te laten stappen maar deze stapte vervolgens snel naast mij in, de taxi scheurde weg en ik had een mes tegen m’n keel. Ergens blij om te ontdekken dat ik niet volledig begon te panieken maar erg kalm en alert werd in deze voor mijn nieuwe situatie, werd me bevolen m’n ogen dicht te doen en m’n kop omlaag te houden. Met links en rechts flinke gasten naast me zittend op m’n beide handen was er weinig ontsnappen meer aan… De linkergast begon m’n broekzakken te doorzoeken, waarop ik hun zo kalm en duidelijk mogelijk uitlegde waar ik mijn geld verborgen had. Het voelde enigszins geruststellend dat ze me verzekerde mijn paspoort niet te zullen jatten, enkel mijn geld. Ze vroegen me om mijn creditcard maar die had ik gelukkig niet bij me, waarop ze reageerde met het gebruikelijke ‘als we toch een creditcard vinden vermoorden we je!’. Gelukkig klinkt dit in het Spaans nog wat vervreemd en daardoor iets minder intimiderend - hoewel het resultaat der vast hetzelfde uit zal zien… Met ogen dicht werd ik in een verlaten stuk de taxi uitgegooid, alwaar ik ontdekte dat ik m’n paspoort toch niet op zak had. Van alle overvals-verhalen tot nu toe weet ik dat een gejat paspoort echt kut is dus ik baalde hier flink van maar ja wat kun je doen... Na een kleine minuut kwam de taxi terugscheuren, waarop ik duidelijk naar de grond keek want 3 dieven met ’n mes in een verlaten buitenstuk proberen te identificeren leek me nu niet de meest veilige zet. Tot m’n genoegen zag ik in m’n ooghoek m’n paspoort door de lucht vliegen. Blijkbaar heb ik geluk gehad dat deze dieven nog in staat waren zich in een ander te kunnen verplaatsen en namen het risico terug te keren - m’n enige kans om hun nummerbord te noteren maar daar was ik naar beneden kijkend niet echt mee bezig, ik was allang blij m’n paspoort terug te hebben.

Vervolgens bleek de politie hier allesbehalve behulpzaam. Werd van district 5 naar 1 gestuurd (moest ook maar op straat rondvragen waar dat was), alwaar ze me uitlegde dat ik dit alleen in district 5 kon regelen maar die lui vaak gewoon niet wilde werken. Met de naam van hun baas op zak teruggekeerd en nu bleek diezelfde gast me in een keer wel te kunnen helpen. Een uur lang wachtend vroeg ik de gast toch eens hoelang het nog kon duren, waarop ie antwoordde dat het nog wel ff kon duren en als ik wilde kon ik later in de avond terugkeren. Heb de gast duidelijk gemaakt dat door zijn onwil mij eerder te helpen al 3 uur kwijtgeraakt was en me niet echt comfortabel voel bij het idee om na een overval ’s nachts door hun stad te moeten banjeren. Ben toen het kantoor ingelopen om de persoon die erover ging te vragen hoelang het nog duurde, waarop ik na 15 minuten plotseling wel geholpen werd. Vervolgens camera, telefoon etc. vervangen in de chaos van Managua en teruggekeerd naar het migratiekantoor. Deze was echter gesloten ivm Moederdag wat ze hier op ma de 30ste vieren en de dag erop te laat te openen om de bus nog te halen. Maar na 5 daagjes vertraging ga ik morgen met een berg voedsel op zak de ruim 20 uur (560km) bussen door de jungle naar Puerto Cabezas, de enige stad aldaar aan de Caribische kust en 2 uurtjes van de Miskito-community. Hoop aldaar een huisje, hostel of familie met keuken en internet te kunnen fiksen voor een habbekrats, we gaan het zien. En hoewel ff flink afgeleid te zijn van m’n enthousiaste gevoel der voorbereidingen, gaat dit een zeer interessante en unieke ervaring worden. Je bent ten slotte niet iedere dag de eerste buitenlander binnen een hele gemeenschap…