Culturele confrontaties met Maya oma’s

Over respect, normen en waarden...

Bleh jesus man poeh poeh wat kan een mens ziek wezen… 15 maal overgeven en 15 maal diarree op een nacht mergelen je behoorlijk uit. Ach na een ruime week herstellen heb ik inmiddels m’n eerste aardappels en runderlapjes weer mogen proberen. En morgen wordt het weer rustig aan tijd voor een tempeltje en watervalletje. Maar vandaar dat jullie even geduld moesten hebben voor deze update.

Zoals vorige keer beloofd kunnen jullie inmiddels ook genieten van de adembenemende foto’s van canyon de Sumidero (zie www.picasaweb.google.com/dennisvoes). Inmiddels ook aangevuld met alle foto’s van San Cristobal de Las Casas, alwaar ik een weekje van stadje en omgeving heb mogen genieten, afgerond met een fantastisch 4-daags bezoekje van Diana aldaar. Met grotten, meren, bergen, bos en watervallen was dit allemaal geweldig, heerlijk en prachtig, maar dat laat ik ter illustratie aan de foto’s over.

Dat geldt niet voor enig beeldmateriaal betreffende de Tzotzil-delegatie van de maya indianen (ja der zijn meerdere Maya-groepen hier) in hun plaatsje San Juan Chamula. Het is namelijk niet geoorloofd is om foto’s van de indianen zelf of binnen in de kerk te maken, dus zullen jullie het ditmaal moeten doen met enkel m’n verhaaltje en jullie eigen fantasie (ook leuk!). Heb m’n stukjes dus maar ‘on the spot’ geschreven en zal ze jullie ook zo presenteren (met datum en tijdstip van schrijven erbij). Het traditioneel katholieke San Juan Chamula kent een conflictrijke historie met de meer moderne evangelische en pentecostale vormen, waarbij duizenden Tzotzil-maya’s uit hun dorpjes zijn verdreven (de evangelische vorm wordt beoefend door de Zapatisten-beweging, een andere indianengroep levend aan de rand van San Cristobal de Las Casas). Maar genoeg geschiedenis, laten we even door mijn bezoek aan hun heenlopen:

17 maart 2011, 11:00: Qua colectivo (busje) hield ik meteen de juiste aan: tussen enkel Tzotzil-maya’s bleek m’n zwaarbeoefende Spaans meteen vrij waardeloos. Daarvoor in de plaats mocht ik luisteren naar een taaltje meer gelijkend op een of andere Slavische of Arabische taal dan Spaans. Om inmiddels geleerde voorbeeldjes te geven: lee ochaj (buenas dias), kolabal (gracias) en lioo te (disculpe - pardon) vertonen weinig onderlinge overeenkomst. Het dorpje inlopend viel vooral het contrast / de mix tussen modern (Spaans) en traditioneel (Toztil-maya) op. Enerzijds zie je indianen met hun zwarte wollen rokken (vrouwen), witte wollen ‘jassen’ (mannen), het welbekende gevlechte langdonker zwart haar, baby’s op de rug in zelfgewoven gekleurde doeken of kilo’s groenten gedragen aan een band rondom het voorhoofd, voortbewegend op eeltrijke voeten te midden van het plein gesierd door het standbeeld van een of ander heldhaftig indianenfiguur en op de grond zittende vrouwen druk bezig met een weefwerk. Anderzijds zie je ook spijkerbroeken, Mexicaanse cowboyhoeden, auto’s, restaurantjes, apotheken, kantoorwinkeltjes etc. Wachtend om in laatstgenoemde een pen te kopen mocht ik meteen intens genieten van een 10-minuten durende uitleg aan een ouder Maya vrouwtje hoe een enveloppe werkt. Schattiger wordt het niet, was echt vet om de concentratie te zien in de indianenogen van een vrouw met ruim dubbele levenservaring dan ik.

17 maart 2011 12:30: Ook al mogen de huidige Tzotzil-maya’s het katholieke geloof uitoefenen, de kerk is toch een heel ander verhaal dan bij ons. Honderden rijen met veel (en veel = veel!) kaarsen verlichten de wierrooklucht, de met gedroogde groene naalden bezaaide paden en witte bloemen aan de muur. Priesters (herkenbaar aan de mouwloze zwarte jasjes) en ‘biddende’ indianen brengen krachtig verschillende mantra’s voort. Medicijnmannen gebruiken eieren of botten waamee ze op de rug van de dorpsbewoners wrijven. Achter een rij kaarsen en een zakje met 5 eieren zat een vrouw te bidden met een kip in haar handen. Ikzelf ben temidden al dit gebeuren aan een Chidakash meditatie uit India begonnen, wat me hielp om de sterke atmosfeer van respect en saamhoorigheid te kunnen oppikken (awel voor meer details leer de meditatie en boek je vlucht, is indrukwekkend om mee te maken!). Hoewel de uitleg missend van een gids (wat deed die kip daar?), was ik blij niet tot een van deze geïsoleerde groepjes schapen te behoren. Zo miste zij de verdwaalde toerist die achteromkijkend dwars door een rij kaarsen heenbanjerde. En hoewel de Tzotzil-maya’s erom konden lachen, werd wel meteen een kruis geslagen en de volledige rij kaarsen verdween linea recta de vuilnisbak in. Blijkbaar toch een of andere cirkel of verbinding verbroken…

Tevreden met m’n ervaringen begon ik dit verhaaltje voor jullie te schrijven, ware het niet dat binnen een minuut mij ook het schrijven belet werd. Geen foto’s, geen geschrijf… Toen even later zelfs het uitkijkpunt over het dorp onder de boomtoppen bleek te liggen, kreeg ik toch een sterk vermoeden dat ze er erg hun best doen hun gemeenschap te beschermen voor de buitenwereld. Maar voor jullie geen zorgen, ik schrijf toch!

17 maart 2011 13:45: Het dorp verlatend bleek m’n beslissing 10 kilometertjes te lopen weer de goede wat culturele confrontaties betreft. Geheel respecterend dat foto’s van indianen en kerk ongeoorloofd zijn, leek het me iig leuk jullie wat foto’s van de omgeving te presenteren. Echter nadat ik een schaap met landschap had vastgelegd, kwam er een 70-jarig maya-omaatje claimen dat ze 100 pesos (6 euro) wilde voor die foto van (uiteraard) haar schaap (ter vergelijking: haar maandhuur bedraagt waarschijnlijk een kleine 40 euro). Toen ik haar 3 pesos gaf (het waren dan ook 3 foto’s), bleef ze zeer hardnekkig volhouden dat het 100 pesos waren (naar mijn wiskundig inzicht was het inmiddels 97 maar goed). Als reactie stelde ik voor om eventueel de foto’s te deleten, maar dat bleek geen optie, enkel 100 pesos. Culturele verschillen of niet, uiteindelijk zijn we allemaal mensen en op dit moment uitte ik duidelijk meer respect voor haar cultuur, zijn, normen en waarden dan de hebberigheid die zij tentoonspreidde. Toen ze vervolgens aggresief aan m’n camera begon te trekken (gelukkig met een koortje om m’n pols bevestigd) was het respect van mijn kant dan ook verdwenen. Het moet wel van 2 kanten komen, dus de doordringende blik die ik haar toewierp met een flinke ruk aan m’n camera leek me meer dan geoorloofd. Dan krijg je toch wel de neiging tegen al hun normen en waarden in snel wat foto’s van haar te nemen en je uit de voeten te maken, maar heb het toch maar gelaten… Maar ach wat had ik graag deze scene op video teruggezien, in gevecht met een 70-jarig hebberig Maya-vrouwtje. Voor een ontvangst met koffie en warm appelgebak zal ik toch nog even geduld moeten hebben lijkt het, maar de respectvolle warme glimlach die ik bij de meeste andere indianen had bespeurd biedt hoop nietwaar. En ook deze herinnering is er een met een gouden randje!

Morgen dus weer eindelijk op pad, heerlijk weer beter te wezen (zeker met 38 graden..)!
Zoals altijd, het ga jullie enorm goed allemaal in Nederland!
Met veel liefs,

Dennis